YAZIM      KURALLARI

"DE" BAĞLACININ YAZIMI

•      "De" bağlacı bir sözcüktür ve her zaman ayrı yazılır; kendinden önceki sözcüğe büyük ünlü uyumu yönünden uyar.

"Erken çıkacakmış da sana yetişecekmiş."

"Yanlışları doğru gibi göstermek de bir işe yaramaz."

•      De bağlacı, sert ünsüzlerin benzeşmesi kuralından etkilenmez, hiçbir zaman "ta, te" biçiminde yazılmaz.

"Halk da destekledi bu sanatçıyı."

"Kitap da çiçek de almak gerekiyor." UYARI: Ek olan "-de" ile "de" bağlacı karıştırılmamalıdır. Ek olan —de, ya bulunma durum eki ya da yapım ekidir, cümleden çıkarıldığında  anlatım bozulur.

"Aradığımı, bu kitapta buldum "

"Bu yaşamda mutluluğu yakalamalısın."

"Kİ" BAĞLACININ YAZIMI

•     "Ki" bağlacı bir sözcüktür ve her zaman ayrı yazılır; cümleleri ve sözcükleri bağlar.

"Duydum ki unutmuşsun gözlerimin rengini"

"Problem o kadar zordu ki onu çözemedik."

"Seni o kadar özledim ki anlatamam." 

UYARI

•     Ek olan "-ki" ile "ki" bağlacı karıştırılmamalıdır. Ek olan "-ki" ya sıfat türeten yapım ekidir ya da ilgi zamiri olarak kullanılır.

"Evdeki işlere zaman ayıramıyorum " (sıfat)

"Sabahki olay, canımı çok sıktı." (sıfat)

"Bu ceketinki daha iyi bununkinden "  (ilgi zamiri)

"Bu yazarınki etkileyici bir kitap " (ilgi zamiri)

•     Kimi örneklerde ki bağlacı kendinden önceki sözcükle kalıplaşır, bitişik yazılır meğerki, mademki, halbuki, oysaki, sanki...

Mİ SORU EDATININ YAZIM!

•     "Mi" soru edatı her zaman ayrı yazılır. Kendinden önceki sözcüğün ünlüsüne büyük ve küçük ünlü uyumu yönünden uyar. Üstüne gelen eklerle bitişik yazılır.

"Mektuba yanıt yazmayacak mısın?"

"Dün yanına gelen baban mıydı?"

"Bu konu üzerinde biraz daha durmak gerekmiyor muydu?"

"Akşam olup evine geldi mi çok mutlu oluyordu."

"Düşünceni uygulamaktan vazgeçtin mi?"

"Düşünceni uygulamaktan vaz mı geçtin?"

İLE, İDİ İMİŞ VE İSE'NİN YAZIMI

•     ile, idi, imiş, ise" ayrı olarak yazılırsa hiçbir değişikliğe uğramaz:

"Artık Eskişehir'e de Konya'ya da hızlı tren ile gidilecek."

"Yazı yazmak da bir hırstan başka ne idi?"

"Yeni aldığı kitabı, zevkle okuyor imiş."

"Pencere açık kalmış ise ev soğumuştur."

İLE, İDİ İMİŞ VE İSE'NİN YAZIMI

•     "ile, idi, imiş, ise", ünsüzle biten bir sözcüğe ek olarak getirilirse "i" ünlüsü düşer, kendinden önceki sözcüğe ünlü uyumları yönünden uyar:

kitapla, çiçekti, uzunmuş, çalışkansa...

•     "ile, idi, imiş, ise", ünlü ile biten bir sözcüğe ek olarak getirilirse "i" sesinin yerini "y" sesi alır ve kendinden önceki sözcüğe ünlü uyumları yönünden uyar:

sevgiyle, sarıydı, kısaymış, zekiyse...

GÜN VE AY ADLARININ YAZIMI

•     Belirli bir gün ya da tarih gösteren gün ve ay adları büyük harfle başlatılır:

"Onur, 23 Mart 1974'te doğdu."

"Sınav 18 Haziran Pazar günü yapılacak."

"Nişan, 23 Eylül'e ertelendi."

"Atatürk, 1919 senesi Mayıs'ının 19'uncu günü Samsun'a çıktı."

•     Belirli bir gün ya da tarih göstermeyen gün ve ay adları, küçük harfle başlatılır:

"Size ancak cuma günü uğrayabilirim."

"Her yıl haziranda tatile çıkıyorum."

TARİHLERİN YAZIMI

•     Tarihlerin yazımında gün, ay, yıl sırası izlenir ve aşağıdakilerden biri kullanılır:

29 Ekim 1923

29/10/ 1923

29.10.1923

29/X/ 1923

29.X. 1923

AY, DÜNYA, GÜNEŞ, GEZEGEN ADLARININ YAZIMI

•     "Ay, dünya, güneş" sözcükleri, coğrafya ya da gök bilimle ilgili konularda geçiyorsa (terim), büyük harfle başlatılır:

"Ay Dünya'nın, Dünya da Güneş'in çevresinde döner."

"Bilim adamları Güneş'teki patlamaların nedenini araştırıyor."

•     "Ay, dünya, güneş" sözcükleri genel bir kavram bildirdiklerinde, özel ad niteliği kalmaz ve küçük harfle başlatılır:

"Güneye bakan evler bol güneş alır."

"Onun dünyada bir eşi yok."

"Gökyüzünde koca bir ay salınıyor."

•     Gezegenler, gök cisimleri, burçlar, evrende tek varlıklar oldukları için, adları büyük harfle başlatılır:

Mars, Uranüs, Büyükayı, Küçükayı, Samanyolu...

Terazi burcu, Boğa burcu...

ÜNLÜ İLE BAŞLAYAN EKLERİN YAZIMI

•     Ünlü ile başlayan ekler, "a, e" ünlüsü ile biten bir sözcüğe geldiğinde, ünlü çatışmasını önlemek için araya "y" ünsüzü girer. Bu durumda "a, e" sesleri söylenişte darlaşır, "ı, i" olarak okunur ancak yazımda bu darlaşma gösterilmez.

İKİLEMELERİN YAZIMI

•     İkilemeyi oluşturan sözcükler ayrı yazılır, sözcüklerin arasına virgül, kısa çizgi gibi işaretler konulmaz.

• şan şöhret        alt alta	art arda
• bata çıka          el ele	yan yana
• sere serpe       iç içe	dişe diş

SAYILARIN YAZIMI

•     Sayılar, rakamla ya da yazıyla yazılabilir. Yazıyla yazılırsa her sayı sözcüğü ayrı olur:

"Okula yüz yirmi beş kitap alındı."

"Çiftliğe üç yüz elli ağaç dikilmiş."

•     Anlatı türü yazılarda, özel mektuplarda, küçük sayılar yazı ile gösterir:

"Ülkesine kırk yıldır hasret."

"Ailesinden on beş yaşında ayrıldı.«

•     Bilimsel yazılarda,kesinlik aranan konularda sayılar rakamla gösterilir: "Türkiye'nin yüzölçümü 780.576 km2 dir."

SAYILARIN YAZIMI

•     Çok sıfırlı, büyük sayıların ana sayılarından sonraki basamaklar yazıyla gösterilebilir: 2 milyar, 9 trilyon

•     Üleştirme sayıları rakamla değil, yazıyla belirtilir: 9’ardeğil, dokuzar

•     Oyun adlarını niteleyen sayılar bitişik yazılır: altmışaltı

•     Notayı niteleyen sayılar ayrı yazılır: on altılık

•     UYARI: Çek, senet, makbuz gibi belgelerde sayılar yazıyla da yazılabilir. Bu durumda, değişiklik yapılmasını önlemek için, sayı adları bitişik yazılır.

•     Yüzdoksanbeş, üçyüzellialtı

BÜYÜK HARFLERİN KULLANIMI

•     Cümlelerin ilk sözcüğü büyük harfle başlatılır.

"Yanıma geldiğinde gerçeği anladım."

•     Bir cümlede iki kısa çizgi arasındaki açıklama cümleleri büyük harfle başlamaz.

Bir zamanlar - bu zamanlar çok da uzak değildir - Türk saltanatının maddi sınırları çok genişti.

•     Bütün özel adlar büyük harfle başlatılır.

Kişi adları ve soyadları: Onur Yüksel, Yağmur Atalay...

Hayvanlara verilen adlar: Boncuk, Bobi, Duman, Sarman...

Ulus adları: Türk, Alman, İngiliz, Arap...

Devlet, ülke adları: Türkiye, İtalya, Pakistan

Yer adlan (kıta, bölge, il, ilçe köy, semt, cadde, sokak vb.): Asya, İç Anadolu, Güneydoğu Anadolu, Yakın

Doğu, Ankara, Atatürk Bulvarı, Ziya Gökalp Caddesi, Kediseven Sokağı

UYARI: Yer bildiren özel isimlerde kısaltmalı söyleyiş söz konusu olduğunda sözcük başında büyük harf kullanılır Hisar’dan, Boğaz'dan, Bulvar'dan

BÜYÜK HARFLERİN KULLANIMI

•     Coğrafya ile ilgili kıta, bölge, ova, dağ, deniz, göl, akarsu, orman adları, büyük harfle başlar. Kavramı kendi başına bildirmeyip ancak bir tür adı ile tamamlanan özel yer adlarında tür adı ayrı olmak üzere, her iki sözcük de büyük harfle başlatılır: Ayrı Dağı, Van Gölü, Konya Ovası, Sakarya Irmağı, Gülek Geçidi, Süveyş Kanalı...

•     UYARI: Özel ada dahil olmayıp tamlama kuran şehir, il, ilçe, bucak, belde, koy vb. sözler küçük harfte başlar: Konya ili, Etimesgut ilçesi, Taflan köyü vb.

•     UYARI: Deniz, dağ, köy, göl, su, ırmak adlarıyla tamamlanıp kalıplaşmış özel adlar bitişik yazılır: Akdeniz, Karadeniz, Kızılırmak Uludağ, Göksu, Kavaklıdere, Çukurova

BÜYÜK HARFLERİN KULLANIMI

•     Saray, köşk, han, kale, köprü, anıt vb. yapı adlarının bütün kelimeleri büyük harfle başlar: Topkapı Sarayı, Çankaya Köşkü, Horozlu Han, Ankara Kalesi, Galata Köprüsü, Beyazıt Kulesi, Zafer Abidesi, Bilge Kağan Anıtı, Huzur Apartmanı...

•     Kurum ve kuruluş adlan: Türkiye Cumhuriyeti, Ankara Üniversitesi, Türkiye Ziraat Bankası, Ankara Belediyesi, Devlet Su İşleri, Millî Kütüphane, Atatürk Orman Çiftliği...

•     Dil adları: Türkçe, İngilizce, Almanca, Latince...

•     Din, mezhep, tarikat adları: İslamiyet, Musevilik, Budizm, Alevilik, Protestanlık, Kadirilik...

•     Ulus, din, dil, mezhep, kişi ve benzeri adlardan türemiş sözcükler: Türklük, Türkçülük, Atatürkçülük, Hegelci, Iraklı, İngilizler...

•     UYARI; Özel ad kendi anlamı dışında yeni bir anlam kazanmışsa büyük harfle başlamaz: acem (Türk müziğinde bir perde), allahlık (saf, zararsız kimse), donkişotluk (gereği yokken kahramanlık göstermeye kalkışmak

BÜYÜK HARFLERİN KULLANIMI

•     Din ve mitoloji ile ilgili özel adlar: Tanrı, Allah, Cebrail, Zeus, Kibele...

•     Tanrı sözcüğü özel ad olarak kullanılmadığında küçük harfle başlar: Eski Yunan tanrıları.

•     Bazı dinî terimlerin küçük harfle başlaması gelenekselleşmiştir: cennet, cehennem, peygamber, sırat köprüsü...

•     Özel adlara bağlı saygı sözcükleri, sanlar, meslek adları büyük harfle başlatılır: Serpil Hanım, Bay Murat Kartal, Doktor Ali Sipahi, Koca Yusuf, Mimar Sinan...

•     UYARI: Akrabalık bildiren kelimeler büyük harfle başlamaz: Nehir abla, Mehmet amca, Alı dayı...

BÜYÜK HARFLERİN KULLANIMI

•     Akrabalık adları başa geldiğinde büyük harfle yazılır: Dayı Kemal, Hala Sultan, Nene Hatun...

•     Bazı tarihî şahsiyetler de unvan değeri kazandığı için büyük harfle yazılır: Gül Baba, Gülsüm Bacı, Sultan Ana...

•     Kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge ve genelge adlarının her kelimesi büyük harfle başlar: Borçlar

Hukuku(kanun), Atatürk Uluslararası Barış Ödülü Tüzüğü, Telif Hakkı Yayın ve Satış Yönetmeliği, Medeni Kanun...)

•     UYARI: Kurum, kuruluş, kurul, merkez, bakanlık, üniversite, fakülte, bölüm, kanun, tüzük, yönetmelik vb.ni bildiren kelimeler, belli bir kurum vb. kastedildiğinde büyük harfle başlar:

"Bu yıl Meclis, yeni doneme erken başlayacaktır."

BÜYÜK HARFLERİN KULLANIMI

•     Kitap, dergi, gazete ve sanat eserlerinin (tablo, heykel, müzik) her kelimesi büyük harfle başlar: Nutuk, Safahat, Kendi Gök Kubbemiz, Anadolu Notları, Sinekli Bakkal; Türk

Dili, Türk Kültürü, Varlık; Resmî Gazete, Hürriyet, Milliyet, Türkiye, Yeni Yüzyıl, Yeni Asır; Saraydan Kız Kaçırma, Onuncu Yıl Marşı...

•     UYARI: Özel ada dâhil olmayan gazete, dergi tablo vb. sözler büyük harfle başlamaz: Milliyet gazetesi. Türk Dili dergisi, Halı Dokuyan Kızlar tablosu...

•     Kitaplarda bölüm; dergi ve gazetelerde yazı ve haber başlıklarının her sözcüğü büyük harfle başlatılır. Bu yazıların "ve, de, ile, ya, ya da, ki" bağlaçları ve "mi" soru edatı küçük harfle başlatılır:

Türk Dilinin Sorunları ve Çözümleri

Doğa ile İnsan

BÜYÜK HARFLERİN KULLANIMI

•     Mektuplarda, konuşma metinlerinde ve resmî yazılarda hitap sözcükleri ve zarf üzerine yazılan her sözcük büyük harfle başlatılır:

Sevgili Emre,   Sayın Başkan,    Canım Anneciğim,

•     Yer, yön, bölge bildiren sözcükler, bir özel addan önce geliyorsa ya da bir özel adın yerine kullanılmışsa büyük harfle başlatılır:

"Yine Güneydoğu Anadolu sorunlar içinde."

"Olaylar Kuzey Afrika'da olmuş."

"Felsefe Batı'da gelişti.«

UYARI: Doğu ve batı sözleri yon bildirdiğinde küçük olarak yazılır: Bursa'nın doğusu. Bu sözler düşünce, hayat tarzı, politika vb. anlamlar bildirdiğinde ise büyük olarak yazılır: Batı medeniyeti, Doğu mistisizmi.

BÜYÜK HARFLERİN KULLANIMI

•     Millî ve dinî bayramlarla bayram niteliği Kazanmış günlerin adları büyük harfle başlar:

29 Ekim Cumhuriyet Bayramı, 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı, Ramazan Bayramı, Kurban Bayramı, Nevruz Bayramı, Anneler Günü, Öğretmenler Günü, 27 Mart Dünya Tiyatrolar Günü, 14 Mart Tıp Bayramı, Hıdırellez...

•     Kurultay, bilgi şöleni, açık oturum vb. toplantıların adlarında her kelime büyük harfle başlar: V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı, Manas Bilgi Şöleni.

•     Tarihî olay, çağ ve dönem adları büyük harfle başlar: Kurtuluş Savaşı, Millî Mücadele, Cilalı Taş Devri, İlk Çağ, Yükselme Devri, Millî Edebiyat Dönemi, Tanzimat Dönemi...

•     UYARI: Tarihî donem bildirmeyip tür veya tarz bildiren terimler küçük harflerle başlar:

divan şiiri, divan edebiyatı, halk şiiri, halk edebiyatı, eski Türk edebiyatı, Türk dili, Türk sanat müziği, Türk halk müziği, tekke edebiyatı...

BÜYÜK HARFLERİN KULLANIMI

•     Örnek niteliğindeki kelimelerle başlayan cümlede de ilk harf büyük yazılır: "Banka, bütçe, fındık, kanepe, menekşe, şemsiye" gibi yüzlerce kelime, kökenleri yabancı olmakla birlikte artık dilimizin malı olmuştur.

•     Levhalar ve açıklama yazıları büyük harfle başlar: "Giriş, Çıkış, Müdür, Vezne, Otobüs Durağı, III. Kat. IV. Sınıf...«

•     UYARI: Kitap, bildiri, makale vb.nde ana başlıkta bulunan kelimelerin tamamı, alt başlıkta bulunan kelimelerin ise yalnızca ilk harfleri büyük olarak yazılır.

•     Kitap, dergi vb.nde bulunan resim, çizelge, tablo vb.nin altında yer alan açıklayıcı yazılar büyük harfle başlar.

BÜYÜK HARFLERİN KULLANIMI

•     UYARI:

•     Para birimleri büyük harfle başlamaz: avro, dinar, dolar, lira, kuruş, liret.

•     Özel adlar yerine kullanılan "o" zamiri cümle içinde büyük harfle yazılmaz.

•     Müzikte kullanılan makam ve tür adları büyük harfle başlamaz: acemaşıran acembuselik, bayati, hicazkâr, türkü, varsağı, bayatı.

KESME İŞARETİNİN KULLANIMI

•     Özel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri kesme işaretiyle ayrılır:

Kurtuluş Savaşı'nı, Atatürk'ün, Türkiye'mizin, Fatih Sultan Mehmet'e, Sultan

Ana'nın, Alman'sınız, Osmanlı Devleti'ndeki, Cebrail'den, Çanakkale Boğazı'nın, Sait Halim Paşa Yalısı'ndan, Resmî Gazete'de, Millî Eğitim Temel Kanunu'na, Eski Çağ'ın, Yükselme Dönemi'nin, Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı'na vb.

UYARI: Özel adlar ve tür adları için yay ayraç içinde bir açıklama yapıldığında kesme işareti yay ayraçtan önce konur: Yunus Emre'nin (1240?- 1320)

O kitabı (Bit Palas) bana getir.

Ek getirildiğinde "Avrupa Birliği" kesme işareti ile kullanılır: Avrupa Birliği'ne üye ülkeler...

KESME İŞARETİNİN KULLANIMI

•     Sonunda p, ç, t, k ünsüzlerinden bin bulunan özel adlara ünlüyle başlayan bir ek getirildiğinde Ahmet'i yazılır Ahmedi okunur.

•     Sonunda 3 teklik kişi iyelik eki olan özel ada, bu ek dışında başka bir iyelik eki getirildiğinde kesme işareti konmaz Boğaz Köprümüzün güzelliği, Kuşadamızdaki liman vb.

•     Kanun, tüzük. yönetmelik, yönerge ve genelge adlarından sonra getirilen çekim ekleri kesme işareti ile ayrılır: Milli Eğitim Temel Kanunu'na, Medeni Kanun'un, Atatürk Uluslararası Barış ödülü Tüzüğü'nde, Telif Hakkı Yayın ve Satış Yönetmenliği'nin • Belli bir kanun, tüzük, yönetmelik kastedildiğinde büyük harfle yazılan kanun, tüzük yönetmelik sözlerinin ek alması durumunda kesme işareti kullanılır: Bu Kanun'un 17. maddesinin c bendi... Yukarıda adı geçen Yönetmelik‘in 2'nci maddesine göre..

KESME İŞARETİNİN KULLANIMI

•     Kurum, kuruluş, kurul ve iş yeri adlarına gelen ekler kesmeyle ayrılmaz: Türkiye Büyük Millet Meclisine, Türk Dil Kurumundan, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığına, Dil ve Tarih -Coğrafya Fakültesi Dekanlığına, Hacettepe Üniversitesi Rektörlüğüne, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Başkanlığının, Bakanlar Kurulunun, Danışma Kurulundan, Yürütme Kuruluna, Mavi Köşe Bakkaliyesinden, Migrosun…

•     Özel adların kısaltmalarından sonra getirilen ekler, kesme ile belirlenir: ODTÜ'ye, TKİ'nin, TEDAŞ'ta, TÜBİTAK'a...

•     Sayılardan sonra gelen ekler, kesme ile belirlenir: 5'inci, 2'nci, saat 15.00'te...

•     Ekinden ayn olarak gösterilmek istenen harf ya da sözcükten sonra kesme kullanılır:

K'nin ğ'ye dönüşmesi... -yor'un görevleri...

KESME İŞARETİNİN KULLANIMI

•     Özel adlara getirilen yapım ekleri ve çoğul eki ile bunlardan sonra gelen diğer ekler kesme işaretiyle ayrılmaz: Ankaralı, Atatürkçü, Türklük, Türkçeleştirmek, Avrupalıların, Türkler, Göktürkler, "Aliler pikniğe gidecek.", "Mustafa Kemaller tükenmez."

•     Özel adlardan türetilmiş sözcüklere gelen çekim ekleri kesme ile belirlenmez: Türkçenin, İngilizceye, Ankaralının

•     Birincinin sonunda ve ikincinin başında ünlü ses bulunan iki sözcük birlikte söylenirken kimi kez birinci sözcüğün sonundaki ünlü düşer. Bu durumda ünlünün yerine kesme konur:  "N'eyleyim ki elimden bir şey gelmez." , "Karac'oğlan devranım var, demim var."

KESME İŞARETİNİN KULLANIMI

•     Özel adlara getirilen ek, bir sonraki satıra geçirilecekse özel adın sonuna yalnız kesme konur, kısa çizgi konmasına gerek yoktur:

……………………………………………………………………………İstanbul’

da

•     Ayırmada satır sonunda ve satır başında tek harf bırakılmaz:

•     Yabancı özel adlar, özgün yazımı ile yazılıp "-li" yapım eki alıyorsa bu ekten önce kesme konur: "Bordeaux'lu, London'lı, Nice'li"

DÜZELTME İŞARETİ

•     Arapça ya da Farsçadan dilimize girmiş kimi sözcüklerde k, g ünsüzleri ince ses vermek durumundaysa, bu ünsüzlerden sonra gelen a, u ünlülerinin üzerine düzeltme işareti konur: kâtip, rüzgâr, kâğıt, dergâh, tezgâh, Kâzım, Kâmil

•     Kişi ve yer adlarında ince "l" ünsüzünden sonra gelen "a " ve "u" ünlüleri de düzeltme işareti ile yazılır: Halûk, Lâle, Balâ, Elâzığ, İslâhiye, Lâdik, Lâpseki, Selânik vb.

•     Nispet ekinin, belirtme durumu ve iyelik ekiyle karşımasını önlemek için kullanılır, Türk askeri - Askerî okul

•     Sesleri bir, söylenişleri ve anlamları ayrı olan kimi yabancı sözcüklerin okunuşlarını ayırmak için, uzun olan ünlü üzerine düzeltme işareti konur: yar (uçurum) yâr (sevgili); hakim (bilge) hâkim (yargıç); adet (tane) âdet (alışkanlık); dahi (bağlaç) dâhi (çok zeki)

BİRLEŞİK SÖZCÜKLERİN YAZIMI

A.     BİTİŞİK YAZILAN BİRLEŞİK SÖZCÜKLER

•     1. Ad ya da ad soylu bir sözcük "etmek, olmak, eylemek" yardımcı eylemleriyle birleşirken bir ses ikizleşir ya da düşerse yardımcı eylemler bitişik yazılır:af -» affetmek, emir -» emretmek, his -» hissetmek, seyir -» seyretmek, haz -» hazzetmek, kahır -» kahrolmak, zan -» zannetmek, devir -» devretmek

•     Kurallı birleşik eylemler bitişik yazılır: koşabilmek, gidedurmak, öleyazmak, yazıvermek, süregelmek, düşeyazmak

•     Anlamca kaynaşmış birleşik eylemler ayrı yazılır: Gözden düşmek, kulaç atmak... Birkaç kural dışı sözcük bitişik yazılır: elvermek, alıkoymak, vazgeçmek, varsaymak, öngörmek...

A.     BİTİŞİK YAZILAN BİRLEŞİK SÖZCÜKLER

•     2, Ses düşmesine uğrayan birleşik kelimeler bitişik yazılır: kaynana (< kayın ana), kaynata (< kayın ata), nasıl (< ne asıl), niçin (< ne için), pazartesi (< pazar ertesi), sütlaç (< sütlü aş), birbiri (< biri biri).

•     3. Kelimelerden her ikisi veya ikincisi, birleşme sırasında benzetme yoluyla anlam değişmesine uğradığında bu tür birleşik kelimeler bitişik yazılır:

•     a) Bitki adları: kuşyemi, akşamsefası, camgüzeli, gecesefası... / b) Hayvan adları:  danaburnu (böcek), karabaş (köpek), karafatma (böcek), yalıçapkını (kuş)... / c) Yiyecek adları: dilberdudağı

(tatlı), hanımgöbeği (tatlı), kedidili (bisküvi), tavukgöğsü (tatlı), vezirparmağı (tatlı), bülbülyuvası (tatlı).../ d) Gök cisimlerinin adları: Büyükayı (yıldız kümesi), Küçükayı (yıldız kümesi), Samanyolu (yıldız kümesi).../ e) Renk adları: camgöbeği, fildişi, gülkurusu, kavuniçi, vişneçürüğü, yavruağzı.../ f) Hastalık adları: itdirseği (arpacık).../ g) Alet ve eşya adları:

deveboynu (boru), kargaburnu (alet), kedigözü (lamba)... / h) Biçim adları: balıksırtı (desen), turnageçidi (fırtına)...

A.     BİTİŞİK YAZILAN BİRLEŞİK SÖZCÜKLER

•     4. Somut olarak yer bildiren alt, üst ve üzeri sözlerinin sona getirilmesiyle kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır: bilinçaltı, gözaltı (gözetim), şuuraltı; akşamüstü, akşamüzeri, bayramüstü, ikindiüstü, yüzüstü...

•     5. Kişi adları ve unvanlarından oluşmuş mahalle, meydan köy vb. yer ve kuruluş adlarında ünvan kelimesi sonda ise, gelenekleşmiş olarak bitişik yazılır. Abidinpaşa, Bayrampaşa, Kemalpaşa (ilçesi), Necatibey (Caddesi)...

•     6. Ara yönleri belirten kelimeler bitişik yazılır: güneybatı, güneydoğu, kuzeybatı, kuzeydoğu...

•     7. a.  Baş sözüyle oluşturulan sıfat tamlamaları:  başbakan, başçavuş, başeser, başhekim, başkahraman, başrol, başsavcı, başyazar... • b) Bir topluluğun yöneticisi anlamındaki "başı" sözüyle oluşturulan belirtisiz isim tamlamaları: 

aşçıbaşı, çarkçıbaşı, onbaşı, ustabaşı, yüzbaşı...

A.     BİTİŞİK YAZILAN BİRLEŞİK SÖZCÜKLER

•     8. Oğlu, kızı sözleri: çapanoğlu, eloğlu.

•     9. Ağa, bey, efendi, hanım, nine vb. sözlerle kurulan birleşik kelimeler: ağababa, ağabey, beyefendi, hanımanne, hanımefendi...

•     10. Hane, name, zade kelimeleriyle oluşturulan birleşik kelimeler bitişik yazılır: dershane, kahvehane, yazıhane, siyasetname, amcazade...

•     11. Kanunda bitişik geçen veya bitişik olarak tescil ettirilmiş olan kuruluş adları bitişik yazılır: İçişleri, Dışişleri, Genelkurmay, Yükseköğretim...

•     12. "Biraz, birkaç, birkaçı, birtakım, birçok, birçoğu, hiçbir, herhangi" belirsizlik sıfat ve zamirleri gelenekleşmiş olarak bitişik yazılır:

•     13.Ev kelimesiyle kurulan bileşik kelimeler bitişik yazılır: bakımevi, doğumevi, öğretmenevi, yayınevi...

B. AYRI YAZILAN BİRLEŞİK SÖZCÜKLER

•     1. Etmek, eylemek, kılmak, olmak yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik fiiller herhangi bir ses düşmesine veya türemesine uğramazsa ayrı yazılır: alt etmek, arz etmek, terk etmek, var olmak...

•     2. Birleşme sırasında kelimelerinden hiçbiri veya ikinci kelimesi anlam değişikliğine uğramayan birleşik kelimeler ayrı yazılır: ada balığı, köpek balığı muhabbet kuşu, ateş böceği, çörek otu, çam fıstığı, küpe çiçeği, çakmak taşı, tuz ruhu, İngiliz anahtarı, Frenk gömleği, toplu iğne, çevre yolu, deniz yolu, hava yolu, açık oturum, dil bilimi, göz yuvarı, su böreği, Kemalpaşa tatlısı, dolma biber, çiğ köfte, koz helva, Çoban yıldızı, yüzük parmağı, bağ bozumu, gece yarısı, hafta sonu, bal rengi, Doğu Anadolu, Orta

Anadolu, Orta Doğu, Uzak Doğu, Yukarı Ayrancı, kanun dışı, sınır ötesi, ön söz, ana bilim dalı, iç savaş...

•     3. Deyimler ayrı yazılır: akıntıya kürek çekmek, göz atmak...

KISALTMALARIN YAZIMI

•     Element ve ölçülerin uluslararası kısaltmaları kabul edilmiştir: C (karbon), Ca (kalsiyum), Fe (demir), m (metre), mm(milimetre), cm (santimetre), km (kilometre), g (gram), kg (kilogram), l (litre), hl (hektolitre), mg (miligram), m2 (metre kare), cm2 (santimetre kare), c (cilt)...

•     UYARI. Ekler, elementlerin simgelerine değil, adlarına getirilir: Fe'ye değil, demire.

•     Kuruluş, kitap, dergi ve yön adlarıyla element ve ölçülerin dışında kalan kelime veya kelime gruplarının kısaltılmasında, ilk harfle birlikte kelimeyi oluşturan temel harfler dikkate alınır. Kısaltılan kelime veya kelime grubu; özel ad, unvan veya rütbe ise ilk harf büyük; cins ismi ise ilk harf küçük olur: Alm. (Almanca), İng. (İngilizce), Kocatepe Mah. (Kocatepe Mahallesi), Güniz Sok. (Güniz Sokağı), Prof. (Profesör), Dr. (Doktor), Av. (Avukat), Alb. (Albay), Gen.

(General); is. (isim), sf. (sıfat), hzl. (hazırlayan), çev. (çeviren), ed. (edebiyat), fiz. (fizik), kim.

(kimya), Bşk. (Başkanlığı, Başkan), bk. (bakınız), dbl (dil bilgisi), db (dil bilimi)...

KISALTMALARIN YAZIMI

•     Özel ad, birden çok sözcükten oluşuyorsa her sözcüğün başındaki harf büyük olur ve nokta konmaz (Bu durumda kısaltmaya gelen ek, kısaltmanın okunuşuna göre gelir.): ODTÜ'ye (ODTÜ'ne değil), TV'de (TV'da değil), MEB'in (MEB'nın değil), TL'nin, TRTnin, D (doğu), B (batı), KB (kuzeybatı)

•     Kısaltma, sert ünsüzle bittiğinde: RTÜK'e (RTÜĞ'e değil)

•     Kısaltması büyük harflerle yapıldığı hâlde bir kelime gibi okunan kısaltmalara getirilen eklerde kısaltmanın okunuşu esas alınır: ASELSAN'a (Askerî Elektronik Sanayii).

•     TC. (Türkiye Cumhuriyeti) ve T (Türkçe) kısaltmalarında geleneksel olarak nokta konur.

•     Numara sözcüğünün kısaltması da kelime gibi okunduğundan ek okunuşa göre getirilecektir: No.lu. No.suz

KISALTMALARIN YAZIMI

•     Kimi kuruluşlar kısaltmalarında kendi adlarındaki her sözcüğü kullanmayabilir, kimileri de adlarındaki sözcüklerin birkaç harfi ile kısaltmalarını saptamışlardır: MTA (Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü), TRT (Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu), Dz. Kuv. K. (Deniz Kuvvetleri

Komutanlığı), As. İz. (Asken İnzibat)

•     Sonunda nokta bulunan kısaltmalara ek getirilirse kesme işareti kullanılması gerekmez, çünkü nokta, kısaltmayı ekten ayırır. Bu durumda kısaltmaya gelen ek, kısaltmanın açık okunuşuna uyar: İng.den. Fr.da. Alm.da, mad.leri, biy.den

•     Üs İşaretli kısaltmalar kesmeyle ayrılmaz: m2ye. cm3e (Ek: sözcüğün okunuşuna göre getirilir.)

•     Küçük harfle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kesme işareti kullanılır: cm'yi, kg'dan (Ek. sözcüğün okunuşuna göre getirilir.)

YABANCI ÖZEL ADLARIN YAZIMI

•     Latin alfabesi kullanan uluslarla ilgili özel adların özgün yazımları, gerekli görülen durumlarda korunur: Shakespeare, New Orleans, Newton, Bordeaux, Descartes...

•     Ancak bu özel adların okunuşları, metinde geçtiği ilk yerde, ayraç içinde gösterilir: Shakespeare (Şekspir)...

•     Latin alfabesinden başka alfabe kullanan uluslardan alınan özel adlar, Türkçede söylendiği gibi yazılır: Konfüçyüs, Bağdat, Rimski Korsakof, Tolstoy...

•     Yabancı dillerden gelip anlamca genelleşerek terim niteliği kazanmış adlar, Türkçede söylendiği gibi ve küçük harflerle yazılır: amper, giyotin, volt, vat, kolonya, röntgen, jilet, kanarya, lira, dolar...

YABANCI SÖZCÜKLERİN YAZIMI

•     Başında ya da sonunda iki ünsüz bulunan kimi yabancı sözcükler yazılırken ünsüzlerinin arasına ünlü konulmaz: fren, kristal, program, staj, lüks, film, şart, aşk...

•     "Coğrafya, fotoğraf, topoğraf gibi sözcüklerin dışında, yabancı sözcüklerin iç ve son seslerindeki g'ler korunur: paragraf, arkeolog, program, biyolog, biyografi, diyalog, dogmatizm, Türkolog

•     Yabancı sözcüklerde yan yana bulunan ünlülerin arasında genellikle "v, y" ünsüzleri girmez: arkeolog, ideal, realizm, egoist, fermuar, jeolog, meteoroloji...

•     UYARI: Yabana sözcüklerdeki "io, ia, ua" seslerinin arasına kimi kez, "v, y " ünsüzleri girer: biyoloji, biyografi, diyaliz, laboratuvar, diyagram, konservatuvar, kruvazör, tuval, fiyat

YAZIMI KARIŞTIRILAN SÖZCÜKLER

stajyer	üslup	yaşam  öyküsü	yemekhane
söz  gelimi	uluslararası	yer altı(gizli, zararlı)	yakinen
tabildot	üst  geçit	yıl  dönümü	yeryüzü
tespih	üst  üste	yüzüstü	yılbaşı
tazyik	üniforma	yüz  karası	yalın  ayak
tespit	varyemez	yarımada	zatürre
takdir	varsaymak	yüzükoyun	zarafet
telaffuz	vejetaryen	yazar  kasa
tehdit	vazgeçmek	yüksekokul
unvan	vicdan	yanı  sıra
• Alparslan YILMAZ

Kaynak: http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/59/08/320237/dosyalar/2013_10/27032623_yaz%C4%B1mkurallar%C4%B1.pdf